sh-damane.ir
.png)
دامنه یکی از شهرهای استان اصفهان در مرکز ایران واقع در در شهرستان فریدن است. دامنه شهری در میان کوههای دالان کوه است و بر اساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۴۵۱۳ نفر (۱٬۱۵۶ خانوار) است
دامنه در ۱۲۰ کیلومتری غرب اصفهان در ۵۰ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرق و۳۲ درجه و ۵۸ دقیقه عرض شمالی واقع شده است. این شهر در بخش مرکزی شهرستان فریدن قرار دارد. به نوعی دامنه را می‌توان یکی از قدیمی ترین شهرهای غرب استان اصفهان نامید.
شهر دامنه در طول تاریخ چندین بار جابجا شده است، در ابتدا محل تأسیس این شهر در دشت قهیز بوده و در ادامه در کنار امام زادگان عبدالله و ابراهیم که تا محل فعلی شهر دامنه حدود دو کیلومتر فاصله دارد مستقر شده است. دامنه فعلی از اواخر دوره صفویه و اوایل دوره قاجار شکل گرفته و در دوره های مختلف مورد هجوم قرار گرفته است به صورتی که محمود افغان نیز به این سرزمین حمله و خساراتی را به آن وارد کرده است، همچنین در جنگی که بین علیمردان خان به پشتیبانی از ابوتراب میرزا نوهٔ دختری شاه سلطان حسین صفوی و از طرفی دیگر ابوالفتح خان بختیاری که از جانب شاهرخ شاه نادری حاکم اصفهان، درگرفت؛ علیمردان خان مغلوب شد و دوباره تهیه سپاه دید و از کریم خان زند کمک طلبید و کریم خان زند که در یکی از بلوک ملایر سکنی داشت با نیروهای خود در چمن قهیز به علیمردان خان پیوست و از طرف دیگر ابوالفتح خان، سلیمان خان افشار و حسن قلی خان افشار و فتح علی خان افشار و سی چهل نفر دیگر از خوانین بختیاری با عساکر زیاد وارد اصفهان شده و از آنجا به دفع علی مردان خان به جانب قهیز شتافتند تلاقی فریقین رخ داد و شکست فاحشی از علیمردان خان یافته و به طرف شهر فراری شدند. این جنگ در روز بیستم جمادی الاولی سال ۱۳۶۰ هجری قمری رخ داد.
ضلع جنوبی شهر دامنه را دومین قلهٔ بزرگ بخش غربی استان یعنی دالانکوه دربرگرفته است. دالانکوه، کودالان یا دارابشاه یک قله در شرق شهرستان فریدن و در مجاورت شهر دامنه است که به علت استفاده های فراوان مشهور است. ارتفاع دالانکوه از سطح دریا در حدود ۳۹۱۵ متر است. دالانکوه از اهمیت فراوانی برخوردار است. مجموعه این کوه ها یک زیست بوم است. در بهار و تابستان دامنه ها و دشت های این کوه محل مناسبی برای چرای دام ها است. در اواسط بهار برف های باقی مانده از فصل زمستان شروع به آب شدن می‌کنند و چشمه های کوجک و بزرگ بسیار زیادی را پدید می‌آورند که پذیرای گردشگران و مهمانان زیادی هستند. این چشمه ها که بزرگترین آن سیاه دره نام دارد علاوه بر جنبهٔ گردشگری و استفاده دام و طیور در مصارف کشاورزی نیز بکار برده می‌شوند.
در حال حاضر نیز آب آشامیدنی شهر از طریق دو حلقه چاه تأمین می‌گردد.
از حیوانات وحشی در این منطقه خرگوش، روباه، شغال، گرگ، پلنگ، گراز، بز کوهی و از خزندگان لاک پشت، مارمولک، انواع مار دیده می‌شود. مار کورال که در این منطقه به مار جعفری مشهور است و نیز ماری زهر دار و دارای لکه های قرمز روی پوست خود دارد.از پرندگان می‌توان به عقاب، تیهو، کبک، لک لک، کلاغ، زاغ، چلچله، چکاوک، سار و گونه نایاب بلدرچین نام برد.
شهر دامنه که به قولی شهر متحرک کشور نیز نام گرفته است از دوران شکل گیری با توجه به جنگ ها و لشکر کشی های مختلف سه بار جابجا شده و قدمت مکان فعلی این شهر به ۵۰۰ سال پیش برمی گردد. اما پیدا شدن شهری زیر زمینی در دامنه فعلی به گونه ای که با توجه به وسعت تخمین زده این شهر می‌توان دامنه را از این پس شهر دو طبقه ایران نامید.
بازیهای محلی مردم در قدیم که تا سه دههٔ اخیر نیز رونق داشت؛ شامل: لِک لِکی، اَلیچ بازی، دُرونه بازی، کمربند بازی، زو بازی، کفش پازنی، کُپولی، خَرُم گازگاز، از مَن داری، قائم بازی، پرتاب سنگ، وزنه برداری، کوزه برداری، مرده برداری، کوزول، سنگ زنی. این بازی ها مخصوص پسران و مردان بوده اما در خصوص بازی های دختران غیر از بازیهایی مانند خاله بازی و عروسک بازی و تاب بازی، توتو عباسی در بین دختران طرفدار فراوان داشت که به شرح آن می‌پردازیم: این بازی نه به وسیلهٔ خاص و نه جای وسیع نیاز داشت. حتی میشد در داخل خانه روی گل قالی آن را انجام داده و به این شکل که یک دایره به قطر یک متر یک نفره ایستاده ودر حالی که دست ها را به صورت افقی می‌گرفت و با گفتن و تکرار عبارت توتو عباسی، خدا منو نندازی شروع به چرخش به دور خود می‌نمود و سپس چندی می‌ایستاد و چرخش را به جهت عکس انجام می‌داد و تا زمانی که پای او از دایره بیرون نمی‌رفت یا بر اثر دَوَران سر، به زمین نمی‌نشست بازی را ادامه می‌داد. در پایان برندهٔ بازی کسی بود که بیشترین چرخش و گردش را انجام داده بود. بازیهای دوز بازی و ریج جیله بازی مخصوص کلیه اعضای خانواده بود که همه حتی در کنار یا روی کرسی با هم در آن شرکت می‌کردند و ریگ جیله به این شکل شروع می‌شود: ابتدا هر یک از اعضا سنگ های خود را در کف دست قرار می‌داد و پرتاب کردن به بالا با پشت دست آنها را می‌گرفت. هر کس بیشترین سنگ را با پشت دست خود می‌گرفت آغاز کننده بازی بود و به این عمل یک من، دو من می‌گفتند. بعد تمام سنگ ها را کف دست آغاز کننده قرار می‌دادند و او همان کار اول را انجام داده و با سنگ هایی که در پشت دست او می‌ماند می‌توانست آنها را دوباره به بالا پرتاب نموده و بگیرد و همزمان بقیه سنگ ها را از زمین برمی چیند. در این عمل ظرافت خاصی بود که مثل دانه برچیدن مرغ از زمین انجام میشد. برنده یا برنده گان بازی بازندگان را با نیشگون تنبیه می‌کردن.
شهر دامنه در طول تاریخ چندین بار جابجا شده است، در ابتدا محل تأسیس این شهر در دشت قهیز بوده و در ادامه در کنار امام زادگان عبدالله و ابراهیم که تا محل فعلی شهر دامنه حدود دو کیلومتر فاصله دارد مستقر شده است. دامنه فعلی از اواخر دوره صفویه و اوایل دوره قاجار شکل گرفته و در دوره های مختلف مورد هجوم قرار گرفته است به صورتی که محمود افغان نیز به این سرزمین حمله و خساراتی را به آن وارد کرده است. حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ خانه زیر زمینی در این شهر و در زیر خانه های فعلی وجود دارد که تا کنون ۲۵ مورد از این خانه های زیر زمینی کشف شده و یک نمونه بعد از آماده سازی جهت بازدید عمومی باز گشایی شده است و در نوروز ۱۳۹۴ بیش از ۵۰۰۰ بازدید کننده داشته است. تعدادی ازاین خانه های زیر زمینی از زیر زمین به هم راه داشته و تعدادی نیز به صورت دو طبقه حفر شده اند. این خانه های زیر زمینی شامل یک دالان ورودی، هشتی، محل نگهداری گوسفند، محل نگهداری گاو، دالان ورود به حیاط مرکزی، حیاط مرکزی و تعدادی اتاق است. در حیاط مرکزی چاه آب، حوض آب و سکوی نماز وجود دارد.
از جمله صنایع دستی که از زمان های گذشته تا به امروز در این شهر رایج بوده قالی بافی است. قالی های دست بافت زنان این شهر در نقش های متنوع صولتی، ماهی، کربلایی بیگم، حوضی، هشت خوانی، شاه عباسی، ترنجی، سفره آردی، بوته سر کج، بادامی، خشتی، سینه ریز، درویشی، جنگلی، لیلی و مجنون، تخت جمشید و نقش های دیگر است که در کمال دقت و ظرافت بافته می‌شوند و از شهرت بسزایی برخوردار می‌باشند. از دیگر صنایع دستی که در گذشته رایج بوده پارچه بافی و گلیم بافی است و از صنایع دستی که در حال حاضر رایج است می‌توان به معرق، مشبک، هویه کاری، انواع بافتنی، گل سازی و اشاره نمود.
شهر دامنه با توجه به دشت حاصل خیز و کم نظیر قهیز و همچنین سفره آب های زیرزمینی زیاد به یکی از قطب های کشاورزی استان اصفهان تبدیل شده است. محصولات دامنه که در حجم و کیفیت بالا تولید شده به تمام مناطق کشور صادر می‌شوند. پیشهٔ اکثر مردم دامنه از سالیان دور کشاورزی بوده و قدمت کشاورزی در این شهر هم پایهٔ قدمتِ خودِ شهر است.
از گذشته تا کنون محصولات متعددی در دشت دامنه کاشت می‌شده و در طول زمان با توجه به نیاز مردم این محصولات تغییر می‌کردند. عمده محصولات تولیدی یک دهه اخیر دامنه عبارتند از:
مهمترین محصول تولیدی دامنه سیب زمینی است.
پس از سیب زمینی، پیاز تولیدی دامنه در حجم بسیار بالا (بین ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تن در سال) کاشته می‌شود. بخش بسیار بزرگی از حمل و نقل کالایی غرب استان اصفهان در فصل تابستان مربوط به صدور پیاز دامنه است که به بسیار از مناطق کشور از جمله میدان های میوه و تره بار مراکز استان ها به ویژه تهران منتقل می‌شود.
چغندر قند هم یکی دیگر از محصولاتی است در دشت قهیز دامنه کشت می‌شود. با توجه به باردهی زیاد چغندر و سهولت کاشت این محصول نیز چند سال است که در بین کشاورزان دامنه به محبوبیت رسیده و در مقیاس نسبتاً بالا کشت می‌شود. کاشت چغندر با همکاری کارخانه های تولید قند و شکر استان اصفهان انجام شده و این همکاری منجر به صنعتی تر شدن کشاورزی در دامنه شده است. هر سال ده ها هزار تن چغندرقند در دامنه برداشت می‌شود که از این نظر دامنه را به یکی از رکورد داران استان اصفهان تبدیل کرده است. البته با توجه به شرایط آب و هوایی فریدن کاشت چغندر قند به اندازهٔ پیاز و سیب زمینی در دامنه رونق ندارد.
ذرت و دانه های روغنی از دیگر محصولاتی است که در چند سال اخیر بسیار مورد استقبال کشاورزان دامنه و فریدن قرار گرفته و در دشت قهیز کشت می‌شود. شرایط آب و هوایی دامنه بسیار برای کشت ذرت مناسب است به همین دلیل از نظر وسعت کشت تقریباً ذرت را می‌توان چهارمین محصول دامنه نامید.
گندم به نوعی قدیمی ترین محصولی است که در دامنه کشت می‌شده اما در حال حاضر خیلی مورد استقبال کشاورزان دامنه قرار نمی‌گیرد. سیر نزولی سطح کشت گندم و جو در دامنه از ده سال پیش آغاز شد به طوری که امروزه کاشت این محصول تنها به صورت دائم در دامنه رونق دارد.
