مرگ بی صدای زمین !

مرگ بی صدای زمین !

به گزارش خبرگزاری صدا وسیما،مرکز اصفهان،این سال ها کم نشنیده ایم و ندیده ایم صدای شکسته شدن و ترک برداشتن ساختمان هایی که یک شبه آه بی خانمانی را به دل مردم نشانده و دشت هایی که روزگاری آباد بوده و استوار و حالا کابوس هر روزمان گسترش حفره های هولناک ایجاد شده در آن است.

شکاف هایی که زبان گویای اعتراض زمین به برهم زدن نظم طبیعت ،به دست انسان هاست و هر ساله می‌توان نمونه هایی از آن را با کیفیت و عمقی متفاوت از شمال تا جنوب ایران مشاهده کرد.

کارشناسان، نام این پدیده نامبارک را فرونشست زمین نامیده اند، و ردپای آن را همزمان با ورود دستگاه های حفاری و سودای ایجاد چاه های عمیق کشاورزی از ۵۰ سال قبل تاکنون به منظور رسیدن به آب برای تولید محصولی خوش آب و رنگ تر دنبال کرده اند.

پدیده ای که بر اثر خالی شدن آب بافت های متراکم و لایه های زیرین سطح زمین رخ می‌دهد و در اثر آن سطح زمین به صورت تدریجی و در برخی موارد به طور ناگهانی فرو می‌نشیند، و در اغلب موارد تهدید جدی زیست محیطی به شمار میرود و امروز در برخی از استانهای کشور از جمله اصفهان به یک معضل جدی تبدیل شده و اگر تمهیداتی برای جلوگیری از آن اندیشه نشود، آثار سوء و فاجعه باری به دنبال خواهد داشت.

فروکش بی صدای سفره های آب زیر زمینی در اصفهان

خشکی زاینده رود در چند سال اخیر مشکلاتی جدی برای ساکنان این استان از جمله تغذیه نامناسب سفره های آب زیر زمینی را به همراه داشته است.

عمق چاه هایی که در این مدت کشاورزان حفر کرده اند، از حدود ۳۰ تا ۵۰ متر به ۲۰۰ تا ۳۰۰ متر رسیده و به آب های شور رسیده ایم.

تالاب گاوخونی امروز به شوره زاری تبدیل شده که با ریزگردهای بیماریزا پذیرای ساکنان منطقه شرق اصفهان بوده و کارشناسان در خصوص عواقب جبران ناپذیر نابودی دشت ها و فرسایش خاک هشدار می‌دهند.

در خصوص وضعیت سفره های آب زیر زمینی در استان با مدیر منطقه ای مرکز تحقیقات راه ،مسکن و شهرسازی استان اصفهان همراه شدم.

وی پس از نشان دادن تصاویری دردناک از ایجاد چاله های عمیق در دشت های کاشان ،مهیار شمالی و فرودگاه بین المللی شهید بهشتی می‌گوید: در ۶۲ درصد از دشت های استان این روز ها با مشکل اضافه برداشت های بی رویه از سفره های آب زیر زمینی مواجه هستیم.

حسین حجتی به حدود ۳۵ دشت تحت حمایت آب منطقه ای اصفهان اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد :از این تعداد۲۶دشت ممنوعه و ۱۶ دشت نیز ممنوعه بحرانی است.

بی خانمانی یکی از عوارض سرطان پوسته زمین

به دنبال مشاهده عینی عوارض فرونسشت زمین با پرس و جو از کارشناسان به شمال شرقی اصفهان،در فاصله تقریبی ۲۲ کیلومتری از مرکز شهر و در امتداد بلوار زینبیه که به اراضی اطراف مسکن مهر طلاب حبیب آباد اصفهان (پس از گذر از علی آباد ملا علی) منتهی میشود، رفتم،و آثار فرونشست زمین را با شکافها و حفره های عمیق به جا مانده بر پیکره ی زمین سر سخت و محکمی که روزگاری جز تیشه و تبر نمی‌توانست زخمی بر دل آن وارد کند مشاهده کردم.

مدیر کل مدیریت بحران استانداری که در این بازدید ها همراهی مان می‌کرد، می‌گوید: در اراضی اطراف فرودگاه بین المللی و مهم شهید بهشتی اصفهان و حتی ورزشگاه نقش جهان نیز وضعیت به همین منوال است.

با وی به سمت مناطق مسکونی شمال شهر اصفهان حرکت کردیم، که به جرات می‌توان عمق ترک های به جای مانده بر ساختمان های این منطقه را 4 تا 5 متر برآورد کرد و درباره ادامه زندگی اهالی این منطقه فکری جدی کرد.

محلی ها می‌گفتند،دغدغه هر روز و هر شب‌ آنها شنیدن صدای لرزیدن و آوار شدن سنگ ها و دیوار های خانه ای شده که جز بی سرپناهی و از دست دادن هر آن چه سال ها پس انداز کردند و ساختند ،نتیجه ای دیگر نخواهد داشت.

یکی از ساکنان این منطقه بغض آلود می‌گفت: حتی از بازی کردن فرزندانش بر روی این زمین سست و نا ایمن واهمه دارد.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری هنگام بازدید از مناطق و اراضی دهان باز کرده اصفهان، به فرو نشست یک متر و نیمی زمین در شهر دامنه فریدن هم اشاره می‌کند و از ترک برداشتن حدود ۳۲۰ خانوار در سال ۹۳ از خانه هایشان در این شهر خبر می‌دهد.

منصور شیشه فروش می‌افزاید:با بروز این بحران ۳۲ میلیارد ریال تسهیلات بلا عوض به خانوارهای خسارت دیده اختصاص یافته و ۲۱۷ واحد مسکونی هم تعمیر و بازسازی شده است.

وی تصاویری باور نکردنی از بحران فرونشست زمین در محدوده ی گردشگری و تفریحی صفه اصفهان نیز به من نشان داد ،که اوج وخامت این موضوع را از شکاف های حک شده بر قسمت کوهستانی سر سخت این منطقه مشاهده کردم.

 
زمین تشنه اصفهان در انتظار جرعه ای آب

در تحقیقاتی که در خصوص فرونشست زمین و تاثیر خشکسالی های چند سال اخیر بر روی این پدیده داشتم، گفت و گوی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی استان با یکی از خبرگزاریهای محلی برایم جالب بود، وی در خصوص این پدیده ناخوشایند زمین شناسی می‌گوید :اگر زایندهرود احیا نشود، و با برداشت های بی رویه از سرشاخه ها و قسمت های پایین دست مبارزه و برخورد نکنیم، فرونشست زمین در این خطه همچنان ادامه خواهد داشت و خسارت برجای می‌گذارد.

احمد جلالیان با اشاره به اینکه اگر این پدیده در اراضی استان ایجاد شود ،دیگر هیچ راه درمانی وجود ندارد ،اضافه می‌کند:وقتی به منابع نگاه می‌کنیم، حد بحرانی نشست زمین در اصفهان حدود 15 سانتی متر است.

وی با ابراز تاسف از اینکه از سرمنشاء کوهرنگ تا رو به پایین زاینده رود در حال باغ شدن است، ادامه می‌دهد : وقتی از حوضه آبخیز به این شکل استفاده شود دیگر هیچ آبی در رودخانه زاینده رود نمی‌آید و هر روز این فاجعه بدتر می‌شود.

دریکی دیگر از منابع خبری استان توصیف استاد تمام گروه های مهندسی آب دانشگاه صنعتی اصفهان باعنوان فرونشست زلزله ناگهانی زمین نظرم را جلب کرد،وی بیان کرده بود: وقتی تکنولوژی های سد سازی گسترش یافت، پمپ های عظیم و دستگاه های حفاری به وجود آمد و دست کاری انسان در طبیعت هم به همان شدت افزایش یافت و امروز شاهد حفر چاه هایی هستیم که به صورت قارچ گونه ای افزایش یافته است.

جهانگیر عابدی مصرف آب در کشور و بخشی کشاورزی را بیشتر از سه برابر استاندارد جهانی دانسته و می‌گوید: کاهش آب های زیر زمین برای نسل فعلی و نسل آینده اعلام خطر ی جدی است ،که باید هر چه زودتر برای کنترل این موضوع چاره ای اندیشیده شود.

 
کنترل ضربتی برداشت های غیر مجاز آب های زیر زمینی

با قرار ملاقاتی که با مدیر حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای استان در دفتر کاریش داشتم، وی نقشه ای از وضعیت آبی استان را به من نشان داد و اصفهان را سومین استان کشور در حفر چاه های غیر مجاز اعلام کرد ،آماری که می‌تواند زنگ خطری بزرگ برای نمایان ترشدن فرونشست زمین در این خطه مرکزی کشور باشد.

سید مهدی میرباقری می‌گوید :سالانه بیش از ۴۱ سانتی متر در استان با افت آب های زیر زمینی مواجه هستیم.

از نظر وی شهرستان های مبارکه ،فلاورجان و اصفهان بیشترین تعداد چاه های غیر مجاز استان را دارد.

وی همچنین می‌افزاید: از سال ۸۴ تاکنون ۵ هزار و ۸۷۸ چاه غیر مجاز در راستای اجرای طرح کشوری تعادل بخشی شرکت آب منطقه ای در استان پر و مسدود شده که با این اقدام ۲۰۸ میلیون متر مکعب در مصرف این مایه حیات صرفه جویی به عمل آمده است.

مدیر حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای استان همچنین به اصلاح و تعدیل پروانه چاه های کشاورزی در سه سال اخیر اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد : اصلاح پروانه این چاه ها در این مدت چیزی حدود۸۴۶ میلیون متر مکعب صرفه جویی به همراه داشته است.

میرباقری آمار هایی نیز از نصب کنتور های هوشمند حجمی به منظور صرفه جویی در مصرف آب و برق ارائه کرد.

وی می‌افزاید: از ۴۳ هزار و ۷۰ حلقه چاه غیر مجاز در استان تاکنون ۱۷ هزار و ۶۶۰ چاه پر و مسدود شده و همچنان پرونده ۹ هزار و ۶۰۰ چاه دیگر در دست اقدام برای مسدود شدن است.

طرح الگوی کشت جهاد کشاورزی،مسکنی بر زخم زمین

مدیر کل مدیریت بحران استانداری استان اصفهان با تاکید بر نقش اداره کل جهاد کشاورزی بر اجرایی کردن طرح الگوی کشت بیان می‌کند: اجرای مصرف بهینه آب، روش های نوین آبیاری و توسعه کشت های کم مصرف در دشت های استان اصفهان به وسیله اداره کل جهاد کشاورزی اقدامی موثر در کاهش پدیده فرونشست زمین است.

منصور شیشه می‌افزاید: سازمان نظام مهندسی استان اصفهان و شهرداری با ارائه نقشه راه

و یکپارچه سازی فوندانسیون، الزامات پایدارسازی ساختمان ها را در دستور کار خود قرار داده اند .
برای پیگیری بیشتر اجرای این طرح به سراغ عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان رفتم،وی می‌گوید، هنوز برنامه ای جامع برای اجرای این طرح در استان به تصویب و مرحله اجرا نرسیده و همچنان در مرحله مطالعه و تدوین الگوی کشت براساس منابع آب ،زمین ،خاک و اقلیم هستیم.

علیرضا نیکویی اعتقاد دارد ،در صورت اجرای این طرح تا حدودی وضعیت برداشت آب های بی رویه و تخلیه سفره های زیرزمینی استان به تعادل می‌رسد ومی توان امید وار بود با استفاده از حداقل منابع آبی موجود محصولاتی را تولید و وارد بازار عرضه کرد که هم منافع محیط زیستی هم منافع کشاورزان در نظر گرفته شود.

و اما.......

فرونشست تنها یکی از صد داستان غم انگیزی است، که ما انسان ها با خود خواهی و بی مسولیتی بر سر محیط زیست آورده ایم و برای آیندگان خود جز دغدغه درست کردن و تعمیر و بازسازی چیزی به میراث نگذاشته ایم .
پس بیاییم آب این مایه ی حیات را دلسوزانه مصرف کنیم و برای حفظ آن از امروز آستین همت را بالا بزنیم تا نسل های آینده با رضایت از ما یاد کنند.